Trzęsienie ziemi, a po nim trzask, a następnie eksplozja. Tak mieszkańcy doliny Aridane zauważyli, że z wnętrza Ziemi wyłonił się nowy wulkan. Ten głośny ryk wyznaczył nowy kierunek w historii La Palmy i zmienił jej krajobraz, rzeźbę i życie jej mieszkańców.
Choć było to zjawisko niespodziewane, nie jest ono niczym nowym. Zachodzi ono od trzech milionów lat –od kiedy wyspa wyłoniła się z dna oceanu. Poprzednia erupcja na wyspie miała miejsce 50 lat temu. Z tego powodu La Palma znana jest jako „Kraina Wulkanów”.
Pochodzenie La Palmy i Wysp Kanaryjskich
Wulkaniczna charakterystyka Wysp Kanaryjskich wynika z ich położenia na granicy afrykańskiej płyty kontynentalnej i skorupy oceanicznej północnego Atlantyku. Jako pierwsza wyłoniła się Fuerteventura, a wszystkie wynurzyły się około 35 mln lat temu, w oligocenie, w wyniku przeciskania się magmy ku górze przez szczeliny łączące wnętrze planety z powierzchnią.
Proces tworzenia się wysp jest równie prosty co fascynujący. Lawy z podmorskich erupcji akumulowały się przez stulecia, aż wzniosły się ponad poziom morza, tworząc na powierzchni wiele rozmaitych wulkanów. Ten proces trwa miliony lat. Tak naprawdę wciąż on zachodzi w postaci przede wszystkim erupcji bazaltowych, których wynikiem są małe wulkany typu strombolijskiego.
Znaczenie wulkanów dla ludności pierwotnej
Według wierzeń ludów pierwotnych, na Wysp Kanaryjskich grasowała zła istota. Nazywano ją Guayota i było to coś porównywalnego do demona. Ludność pierwotna wiązała tę postać z ogniem, procesami wulkanicznymi i zniszczeniami, jakie eksplozje po sobie zostawiały. Kreatura ta mieszkała ona we wnętrzu ziemi, zwłaszcza w wulkanie Teide, który z kolei uważany był za samo piekło.
Aż do XX w. na Wyspach Kanaryjskich powszechne było nadawanie nowym wulkanom imion świętych, jak to było w przypadkuwulkanu San Antonio. Jednak w ostatnim stuleciu coraz powszechniejsze stało się stosowanie toponimów pierwotnych z danej wyspy do nazywania wulkanów, które tam powstały, na przykład wulkan Teneguía. Erupcja, która miała miejsce w 2021 r., nie ma jeszcze swojej oficjalnej nazwy, ale określenie Tajogaite, będące nazwą miejscowości w pobliżu miejsca, gdzie wybuchł wulkan, staje się coraz bardziej powszechne.
Skutki erupcji wulkanu na wyspie La Palma
Po początkowym ryku wulkan wszedł w proces erupcji, podczas którego doszło do szeregu reakcji. Zmieniły one codzienne życie doliny Aridane i pobliskich gmin.
Erupcja ta wygenerowała energię o wartości 286,2 terawatów na godzinę (TWh), czyli 1000 razy więcej niż La Palma zużyła przez cały poprzedni rok. Strumień lawy z głównego krateru osiągnął wysokość 600 metrów, a kolumna materiału piroklastycznego przekroczyła w pewnych momentach wysokość 9000 metrów.
Każdy najmniejszy rozwój zachowania wulkanu powodował ogromne zmiany w obszarze oddziaływania, zwłaszcza bezpośrednio przy stożku oraz w pobliżu aktywnych strumieni lawy i ich otoczenia, z powodu opadów popiołu i materiału piroklastycznego. Przez te 85 dni erupcji cała wyspa znajdowała się w fazie ciągłych zmian i oczekiwała końca w nadziei ożywienia społeczno-gospodarczego oraz odrodzenia flory i różnorodności biologicznej w zupełnie nowym, naturalnym środowisku.
Dziękujemy dr Juanie Vegas Salamance, Koordynatorce grupy badawczej Dziedzictwo i Georóżnorodność przy Instytucie Geologiczno-Górniczym Hiszpanii (Wyższa Rada Badań Naukowych) za współpracę przy tworzeniu tego artykułu.