Jak czytać rozgwieżdżone niebo? Wskazówki do rodzinnego odkrywania astronomii.
Z Wysp Kanaryjskich do nieba. Dosłownie. Ponieważ jedną z największych atrakcji archipelagu jest czyste niebo, które zachwyca nie tylko miłośników astronomii, ale też każdego, kto w nocy popatrzy w górę. Nie sposób się oprzeć spektakularnym widokom tak wielu ciał niebieskich, które wydają się być na wyciągnięcie ręki. Dla dzieci to niesamowita frajda.
Obserwatorium na el Roque de los Muchachos
Na najwyższym punkcie na całej wyspie, na wysokości 2396 m n.p.m., wznosi się el Observatorio Astrofísico del Roque de los Muchachos (ORM) – jeden z najbardziej złożonych kompleksów teleskopowych na świecie. Oprócz spektakularnego widoku na park narodowy Caldera de Taburiente, ten kompleks astrofizyczny obejmuje największy na świecie teleskop optyczny i na podczerwień – GRANTECAN – a także ponad dwadzieścia innych teleskopów i instrumentów astronomicznych, w tym teleskop MAGIC zdolny do wykrywania wysokoenergetycznego promieniowania gamma w zakresie widma, w którym nie działa żaden inny teleskop.
ORM to jednak nie tylko okno na wszechświat, ale także miejsce międzynarodowej współpracy naukowej licznych krajów i sztandarowy projekt popularyzatorski. Zatem dla wszystkich, którzy chcą się znaleźć nieco bliżej gwiazd, nie ma nic lepszego niż zapisanie się na jedną z wycieczek z przewodnikiem po samym obserwatorium lub odwiedzenie punktu informacji turystycznej – el Centro de Visitantes del Roque de los Muchachos.
Najlepiej podczas nowiu
Najmłodsi i niewtajemniczeni w temat mogą znaleźć spokojny zakątek w jednym z punktów widokowych rozsianych po całej wyspie i po prostu usiąść, by podziwiać światło gwiazd. Teleskop? Nie trzeba, naprawdę. Lornetka? Też nie. Oczywiście instrumenty te zawsze będą pomocne, ale czyste niebo La Palmy pozwala obserwować gołym okiem cuda, które pozostają niewidoczne w zdecydowanej większości lokalizacji na świecie. A że dzieci są świetnymi obserwatorami, z pewnością polubią to doświadczenie! Wystarczy oddalić się od zaludnionych obszarów, których oświetlenie może zaciemniać widoki, i poszukać miejsca położonego jak najwyżej z wyraźnym horyzontem, najlepiej podczas nowiu księżyca. To wystarczy, by podziwiać gwiazdy (również te spadające), galaktyki, konstelacje, satelity, mgławice, planety…
Gwiazdy migocą, planety – nie
Na niebie widać rozmaite ciała niebieskie. Te migoczące to gwiazdy. Te świecące jednostajnym światłem (w zasadzie jaśniejszym od światła gwiazd) to planety – Wenus przykładowo w kolorze białożółtym, natomiast czerwonawy Mars i bardziej pomarańczowy Saturn są wraz z Jowiszem jednymi z najłatwiejszych do namierzenia.
Zmiana pozycji
Ze względu na ruch Ziemi wokół Słońca panorama nieba zmienia się zależnie od pór roku. Dlatego też nawet podczas jednej nocy położenie gwiazd się zmienia. Najlepszym rozwiązaniem tej niedogodności jest użycie specjalnej mapy nieba, na której można ustawić datę i godzinę, aby sprawdzić, co można obserwować danej nocy. Można się też posłużyć odpowiednimi aplikacjami mobilnymi.
Wielka Niedźwiedzica
Poza kwadrantami, stopniami i szerokościami geograficznymi, za pomocą których można zlokalizować gwiazdy, początkującym i dzieciom najłatwiej jest zacząć od gwiazdozbiorów, które pomagają zorientować się na niebie, ponieważ za ich pomocą można zlokalizować cztery strony świata.
Na półkuli północnej takim punktem odniesienia jest Wielka Niedźwiedzica, zwana też Wielkim Wozem. To trzecia co do wielkości konstelacja na niebie, skatalogowana przez greckiego astronoma Ptolemeusza w II wieku. Bardzo łatwo ją zidentyfikować ze względu na charakterystyczny kształt przypominający chochlę, patelnię lub wóz. Jest ona widoczna na półkuli północnej przez cały rok. W jej skład wchodzi siedem podstawowych gwiazd: Merak, Dubhe, Megrez, Phecda, Alioth, Mizar y Alkaid.
Gwiazda Polarna wskazuje północ
Merak i Dubhe, dwie gwiazdy z przedniej części „wozu”, wskazują Gwiazdę Polarną – jedną z siedmiu gwiazd Małej Niedźwiedzicy (która też przypomina chochlę lub wóz, ale jest odwrócona względem Wielkiej Niedźwiedzicy), jednocześnie najjaśniejszą z nich. A kto znajdzie Gwiazdę Polarną, znajdzie też północ. W tym celu należy wyobrazić sobie linię mniej więcej pięć razy dłuższą niż odległość między Merak i Dubhe.
Jest to inny sposób, aby miło spędzić czas nocą, wykorzystując nieskończony skarb, jakim jest niebo. Niebo, które na Wyspach Kanaryjskich jest jakby bliższe i wyraźniejsze.
